امامزاده سیدعلی‌اصغر بن محمد حنفیهسیدعلیاصغر فرزند محمد حنفیه فرزند امام علی (علیه‌السّلام) است. زیارتگاه این امامزاده در وسط شهر موصل در کشور عراق واقع شده است. ۱ - توصیف بنازیارتگاهی تاریخی، در محله جامع کبیر، وسط شهر موصل واقع شده و از بناهای بدرالدین لؤلؤ اتابکی است. در سال ۷۳۱ ه. ق، ساختمان زیارتگاه، بازسازی شد و به مدرسه نظامیه موصل، ملحق گشت. [۱]
حسنی، عادل، دلیل العتبات و المراقد فی العراق، ص۱۹۸.
اصل بنا، از آثار تاریخی موصل به شمار می‌آید و شالوده آن، از سنگ و ساروج ساخته شده است. اتاق مرقد، به شکل شش ضلعی است و بالای آن، گنبد عرقچین بلندی قرار دارد که با کاشی سبزرنگ، نقاشی شده است. دو طرف اتاق مرقد، دو شبستان یا اتاق دیگر، ملحق گشته که با دری، به هسته مرکزی بنا، متصل می‌شود. روی مرقد، صندوق چوبی گهواره شکلی، وجود دارد که دور آن، با پارچه سبز رنگی، پوشیده شده است. بالا سرِ مرقد، یک محراب کوچک، به ارتفاع ۶۵/ ۱ سانتی‌متر، تعبیه شده است. [۲]
حسنی، عادل، دلیل العتبات والمراقد فی العراق، ص۱۹۸.
۲ - معرفی اجمالیشهرت محلی بقعه، حکایت از آن دارد که شخص مدفون در آن، فرزند بلافصل محمد بن حنفیة بن امام امیرمؤمنان علی (علیه‌السّلام)، با نام علی اصغر است. حتی کتیبه‌ای قدیمی، با همین عنوان، ابتدای ورودی بنا، وجود دارد. عبیدلی نسابه، برای محمد حنفیه، شش فرزند به این نام‌ها، قائل شده است: جعفر، علی، عون، ابراهیم ملقب به شعر، قاسم و ابوهاشم عبدالله. [۳]
عبيدلى، محمدشرف، تهذیب الانساب، ص۲۶۵.
اما ابوالحسن عمری نسابه، تعداد فرزندان محمد حنفیه را ۲۴ تن به این نام‌ها، برشمرده است: ۱. بریکه؛ ۲. ام سلمه؛ ۳. حماده؛ ۴. علیّه؛ ۵. اسماء؛ ۶. ام القاسم؛ ۷. جمانه؛ ۸. ام ابیها؛ ۹. رقیه؛ ۱۰. ریطه؛ ۱۱. حسن؛ ۱۲. جعفر اکبر؛ ۱۳. علی اکبر؛ ۱۴. علی (که گویا ملقب به اصغر بود)؛ ۱۵. عبدالرحمان؛ ۱۶. طالب؛ ۱۷. عون الاکبر؛ ۱۸. عون؛ ۱۹. عبدالله اکبر؛ ۲۰. عبدالله؛ ۲۱. حمزه؛ ۲۲. ابراهیم؛ ۲۳. قاسم؛ ۲۴. جعفر اصغر. سپس او اضافه می‌کند که عبدالله اصغر، عون اصغر، طالب، عبدالرحمان و علی اصغر، بدون فرزند، از دنیا رفته‌اند. امام فخر رازی، علی اصغر را جزء سیزده فرزند پسر محمد حنفیه، ذکر می‌کند و تداوم نسل محمد را تنها از یک فرزند او، به نام جعفر اصغر می‌داند، بنابراین علی اصغر، فرزند محمد حنفیه است، اما هیچ‌یک از علمای انساب، به تاریخ و محل وفات او، اشاره‌ای نداشته‌اند. ۳ - قبر بدرالدین لؤلؤبراساس یک باور عامیانه، قبر بدرالدین لؤلؤ، امیر شیعه مذهب موصل، در نیمه قرن هفتم هجری، در این زیارتگاه قرار دارد. گویا علت شکل‌گیری این باور، وجود یک قبر سنگی قدیمی، در آن است که بر آن، نوشته شده است: «عمر هذا القبر الملک السعید بدرالدین لؤلؤ؛ این قبر را پادشاه سعید بدرالدین لؤلؤ بنا کرد.» در حالی‌که به گفته سعید دیوه‌جی، وی ابتدا در قلعه موصل، به خاک سپرده شد، سپس جنازه‌اش را به مدرسه‌ای که کنار رود دجله ساخته بود و امروزه به نام زیارتگاه یحیی بن قاسم، شناخته می‌شود، منتقل کردند. [۶]
خطيب عمرى، ياسين بن خيرالله، منیة الادباء فی تاریخ الموصل الحدباء، صص۱۰۳ - ۱۰۴.
۴ - پانویس
۵ - منبعزیارتگاههای عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم، برگرفته از مقاله «مزار سید علی‌اصغر بن محمد حنفیه»، ج۲، ص۳۸۲. |